Y không là y

Bài phỏng vấn làm nhanh nhất từ trước tới nay, note lại bản full cho nhãn Sách của bạn nâu. 

Tác giả Phùng Hi: Bỏ dạy thêm nên thử.... viết văn

Không chủ động in sách nếu NXB không gọi tới, dè dặt, ngại ngần khi trả lời phỏng vấn của báo chí như một cây bút mới, vậy rồi,  tác giả Phùng Hi cũng chia sẻ với Tuổi Trẻ đôi ba câu chuyện của một thầy giáo viết văn nhân tập truyện Y không là y của ông vừa trình làng.

Nói là mới, nhưng cái tên Phùng Hi cũng đã kịp trở nên quen thuộc với nhiều độc giả đọc truyện ngắn của Tuổi Trẻ. Nhiều bạn đọc nhớ đến Phùng Hi là nhớ ngay đến sự hài hước, duyên dáng của tác giả trong truyện ngắn Những mảnh vỡ tình đầu đăng trên báo Tuổi Trẻ Xuân 2013. Trước đó và sau đó là nhiều truyện ngắn đáng nhớ khác như Bào tỷ ông nghị, Chuyện cô Bân, Thèm danh, Muốn làm giám đốc...đã làm nên "nét riêng" của Phùng Hi: cái nhìn phản biện đầy tính thời sự, cười cợt mà luôn dí dỏm và ẩn nét hồn hậu.

Phùng Hi là bút danh do tác giả nói lái  từ tên gọi Nguyễn Phi Hùng.

* Rất nhiều truyện ngắn trong tập sách đầu tay này liên quan đến nghề giáo. Phải chăng chính những chuyện "cười ra nước mắt" của đời sống dạy - học đã thôi thúc một thầy giáo như ông cầm bút viết văn ở tuổi 40?

- Thật ra tôi muốn tất cả các truyện trong tập đầu tiên này đều nói về nghề giáo nhưng nghĩ sợ khô khan. Nếu tính số lượng người ăn lương nhà nước thì giáo viên là đông nhất mà đông người chắc chắn sinh lắm chuyện. Tôi cũng xác định bốn mươi tuổi mới đi viết văn thì khó lòng đi xa được nhưng có hề gì, không mợ thì chợ vẫn cứ đông. Và cũng không ngờ mình lại đi viết về chính cái nghề của mình chứ lúc đầu không có ý định thế.

* Vậy cơ duyên gì đã dẫn ông đến với văn chương? 

- Tôi là giáo viên dạy toán, cũng có thử dạy thêm vì nghèo túng quá nhưng đến cuối tháng tôi rất ngại đòi tiền, cầm tiền học trò đưa, vậy là bỏ giữa chừng. Người ta chê tôi việc này lắm, nhất là vợ. Tôi nói tránh chắc là tôi không có duyên dạy thêm. Chẳng biết làm gì nên thử viết văn chứ nghiên cứu chuyên sâu về toán chẳng biết để làm gì. Tôi cũng từng nghĩ viết sách giải bài tập toán nhưng làm sao cạnh tranh nổi đây trong khi mình ở tỉnh lẻ.

Mà tôi cũng không nghĩ mình viết được văn. Vậy mà rồi một ngày lại có riêng một tập truyện. Có điều gì đó không chắc chắn lắm, bồng bềnh, chưa định hình được. Có lẽ chính xác là tôi chưa đủ tự tin, thấy “nghề viết” hình như chưa gắn vào mình, còn nghiệp dư và còn kiểu “văn nghệ cho vui”. Viết văn với tôi hiện giờ mới là duyên, duyên kỳ ngộ chứ chưa phải nghiệp, mà duyên thì có thể hết bất kỳ lúc nào. Tôi sợ chuyện viết ám vô mình như nhiều người từng hăm.

* Trong truyện ngắn Y là thầy giáo, ông viết "tôi sẽ viết đến râu dài đụng rún" vẫn chưa hết chuyện" về sự khổ sở của thầy giáo thời nay. Vì đâu...nên nỗi?

- Quả là chuyện khổ của thầy cô giáo thời nay là chuyện dài tập. Nhưng cái khổ nói ở đây ngoài tác động khách quan từ xã hội, từ chính sách giáo dục, nó còn bị tác động bởi chính thầy cô giáo. Tham sân si hỉ nộ ái ố có đủ thì không khổ sao được. Có vẻ như cả xã hội chối bỏ đức tính tốt đẹp của người thầy trong quá khứ mà dân tộc đã đúc kết. Ví dụ câu: "Muốn sang thì bắc cầu Kiều/ Muốn con hay chữ phải yêu lấy thầy" đã bị phụ huynh biến tướng chữ "yêu" đi. Thấy thầy cô nghèo thì khinh là điều khá lạ, lẽ ra phải kính mới đúng chứ. Chỉ một chi tiết này thôi đã làm cả ngành giáo dục nháo nhào.

*  Những mảnh vỡ tình đầu, Như sương như khói hay Tỵ và ngọ trong tập truyện này đều là những câu chuyện tình yêu đầy dư vị. Ông nghĩ sao nếu có độc giả chờ đợi đọc Phùng Hi là chờ đợi đọc...chuyện tình?

- Tôi nghĩ mấy cái truyện tình chắc là ăn may, nó không phải sở trường của tôi.

* Vậy đề tài ông quan tâm nhất có lẽ vẫn là sự  “nháo nhào” của ngành giáo dục? Và như ông nói, nghề giáo “lắm chuyện”, chắc còn cả “kho” đề tài để ông viết?

- Tôi rất may mắn là Tuổi Trẻ cũng như Báo Phú Yên quê nhà tạo cho mình một "kênh viết báo" về giáo dục. Những tiêu cực, những khổ sở quá trần trụi của nghề giáo đôi khi khó đưa vô văn hoặc tôi không đủ tài để đưa vô văn. Cái "lắm chuyện" của nghề giáo, theo tôi thấy, nó dở dở ươn ươn; cái chân, cái mỹ không đi đến tột cùng; cái xấu, cái ác cũng thế thành ra khó lôi cuốn bạn đọc. Nên nếu còn tiếp tục viết về nghề giáo, tôi vẫn chọn cách tiếp cận nhẹ nhàng, hài hước. Chuyện cả kho còn đó, nhưng nhào nặn ra thành phẩm thì không dám nói trước.

* Truyện ngắn nào ông tâm đắc nhất sau bốn năm viết văn?

- Tôi thích nhất, có lẽ dùng từ khoái thì đúng hơn, truyện Muốn làm giám đốc, nó đặc tả đúng một anh chàng người Việt với máu làm quan chảy rần rật trong huyết quản nhưng khác mọi người, ngoài mặt làm như chẳng thèm: "Quan ấy à, ôi quan nhất thời dân vạn đại. Làm quan chỉ tổ gánh trách nhiệm chứ được gì", anh này biểu hiện ra mặt cho bõ ghét. Cho bỏ ghét những thằng núp lén chạy đua giành chức.

Box: Tiếng cười dài và tiếng thở dài

Y không bi quan, sầu não, y còn biết cười, dù cái cười giấu cái khóc bên trong. Ấy là nhờ người kể chuyện y biết viết truyện có giọng cười để khỏa lấp cái không thể khỏa lấp, để níu kéo cái không thể níu kéo. Kể chuyện giọng cứ tưng tửng, có truyện như bài báo nhưng đọc ra vẫn là truyện nhờ giọng, truyện này kéo theo truyện khác như là một truyện dài có chung một nhân vật y, tập truyện như vậy là một tiếng cười dài và một tiếng thở dài. Đọc anh thấy vui ở cách kể chuyện dù chuyện kể không vui.

Trích lời tựa của Phạm Xuân Nguyên

 P/S: Bài đã in trên Tuổi Trẻ nhật báo.

Nghe tác giả kể về việc không thể đòi tiền, cầm tiền học trò, sự túng thiếu của nghề giáo, sự mặc cảm, thiếu tự tin của thầy cô giáo...mà cay mắt, nhớ những người thầy giàu tự trọng mà thiếu niềm vui nghề nghiệp của mình.